Οι γονείς έχουν στη διάθεσή τους διάφορους τρόπους μεταβίβασης των περιουσιακών τους στοιχείων στα παιδιά τους και μπορούν να επιλέξουν όποιον ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες τους.

Α. Μεταβίβαση εν ζωή

Η τακτοποίηση των περιουσιακών υποθέσεων των γονιών όσο αυτοί βρίσκονται στη ζωή φέρει το πλεονέκτημα ότι τα παιδιά απαλλάσσονται από τη γραφειοκρατία που συνεπάγεται η κληρονομική μεταβίβαση της περιουσίας. Επιπλέον πλεονέκτημα αποτελεί το γεγονός ότι από 1.10.2021 η γονική παροχή περιουσίας είναι αφορολόγητη έως το ποσό των 800.000€ ανά γονέα. Αν η αξία της μεταβίβασης ξεπεράσει το ανωτέρω ποσό, το παιδί φορολογείται με συντελεστή 10% για το υπερβάλλον. Οι συγκεκριμένες δωρεές και γονικές παροχές δεν συνυπολογίζονται στην αιτία θανάτου κτήση περιουσίας μεταξύ των ίδιων προσώπων (άρ. 56 παρ. 1 Ν.4839/2021). Επιπλέον, δωρεές και γονικές παροχές που έχουν διενεργηθεί πριν από την 1.10.2021 δεν συνυπολογίζονται με τις μεταγενέστερες στο όριο των 800.000€ (άρ. 57 παρ. 2 Ν. 4839/2021).

Παράδειγμα πρώτο: Έστω ότι παιδί αποκτά με δωρεά/γονική παροχή από τον πατέρα του ακίνητα αξίας 700.000€ και από τη μητέρα του χρήματα και ακίνητα αξίας 900.000€. Για την περιουσία που απέκτησε από τον πατέρα δεν υποχρεούται σε φορολόγηση, αφού αυτή δεν ξεπερνά τις 800.000€. Για την περιουσία που απέκτησε από τη μητέρα του, θα φορολογηθεί για το υπερβάλλον των 800.000€ δηλαδή για τις 100.000€ με συντελεστή 10%. Συνεπώς, θα πληρώσει συνολικά 10.000€.

Παράδειγμα δεύτερο: Η μητέρα την 10.10.2019 μεταβίβασε με δωρεά/γονική παροχή στο παιδί της ακίνητη περιουσία αξίας 500.000€. Την 20.10.2021 μεταβίβασε και τα υπόλοιπα ακίνητά της αξίας 400.000€. Το παιδί δεν φορολογείται για την δεύτερη μεταβίβαση, καθώς δεν ξεπερνά το όριο των 800.000€.

Β. Μεταβίβαση μετά θάνατον

Η μεταβίβαση μετά θάνατον επέρχεται είτε μέσω διαθήκης, είτε χωρίς αυτήν, δηλαδή «εξ αδιαθέτου». Στην περίπτωση που τα παιδιά κληρονομήσουν την περιουσία των γονέων τους οφείλουν φόρο κληρονομιάς. Στην κληρονομούμενη περιουσία ισχύει αφορολόγητο όριο 150.000€, ενώ από εκεί και πέρα οι συντελεστές έχουν ως εξής:

Παράδειγμα πρώτο: Η μητέρα μεταβίβασε με δωρεά/γονική παροχή στο παιδί της ακίνητη περιουσία αξίας 500.000€ (με μηδενικό συντελεστή φορολόγησης). Στη συνέχεια απεβίωσε και το παιδί κληρονόμησε από την ίδια ένα ακόμα ακίνητο αξίας 180.000€. Η κλίμακα στην οποία εμπίπτει το παιδί δεν είναι η τελευταία (άνω των 600.000) αλλά η δεύτερη (από 150.000,1 έως 300.000) και ως εκ τούτου το παιδί φορολογείται για το υπερβάλλον του αφορολόγητου ποσού 30.000€ με συντελεστή 1%, και θα πληρώσει 300€.

Παράδειγμα δεύτερο: Η μητέρα μεταβιβάζει με γονική παροχή στο παιδί της την ακίνητη περιουσία της αξίας 800.000€. Έχει όμως ακόμα εάν ακίνητο αξίας 100.000€, το οποίο δεν το μεταβιβάζει εν ζωή, αλλά το «γραφεί» με διαθήκη στο παιδί της. Μετά το θάνατό της, το παιδί θα γίνει κύριος του ακινήτου και θα  φορολογηθεί με τις διατάξεις της κληρονομικής διαδοχής. Επειδή εν προκειμένω για την αξία της κληρονομούμενης περιουσίας ισχύει αφορολόγητο όριο 150.000 ευρώ, το παιδί δεν θα φορολογηθεί καθόλου. 

Η μεταφορά χρημάτων από γονείς σε παιδιά, ως δωρεά/γονική παροχή, εμπίπτει από την 1.10.2021 στις ευνοϊκές διατάξεις περί αφορολόγητου μέχρι του ορίου των 800.000€ ανά γονέα. Η δωρεά/γονική παροχή των χρημάτων πρέπει πάντοτε να γίνεται τραπεζικά. Τα παιδιά δεν οφείλουν φόρο εφόσον οι μεταφορές του κάθε γονέα προς αυτά δεν ξεπερνούν το ποσό των 800.000€. Στην περίπτωση που το ποσό αυτό ξεπεραστεί, τότε επιβάλλεται στη συναλλαγή φόρος με συντελεστή 10% μόνο για το επιπλέον ποσό. Σε κάθε περίπτωση, ο δωρητής γονέας θα πρέπει να είναι σίγουρος ότι τα χρήματα που δώρισε δικαιολογούνται από τα δηλωμένα εισοδήματά του.

Παράδειγμα: Ο πατέρας δωρίζει στο παιδί 800.000€ μεταφέροντάς τα στον τραπεζικό του λογαριασμό. Η μητέρα δωρίζει εξίσου 800.000€ με τον ίδιο τρόπο. Το παιδί δεν θα πληρώσει καθόλου φόρο. Στην περίπτωση, όμως, που η μητέρα αποφασίζει να δωρίσει ακόμα 100.000€ τότε θα επιβληθεί φόρος 10%, δηλαδή το παιδί θα φορολογηθεί με 10.000€.

Ο συνδικαιούχος κοινού λογαριασμού δεν φορολογείται για τα χρήματα που αναλαμβάνει από τον κοινό λογαριασμό, καθώς τεκμαίρεται ότι τα χρήματα ανήκουν σε όλους τους συνδικαιούχους κατ’ ισομοιρία. Ωστόσο, όταν τα χρήματα που αναλαμβάνονται από τον συνδικαιούχο, τα οποία προκύπτει ότι δεν ήταν δικά του, αξιοποιούνται (για παράδειγμα για την αγορά περιουσιακού στοιχείου), τότε θεωρείται ότι έχει επέλθει άτυπη δωρεά για την οποία οφείλεται φόρος. Τα δεδομένα πάντως άλλαξαν από 1.10.2021 δεδομένης της τροποποίησης της νομοθεσίας σχετικά με τις δωρεές. Βάσει της νέας αντιμετώπισης της δωρεάς χρημάτων προς συζύγους, συντρόφους που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, τέκνα, εγγόνια και γονείς, τα χρήματα τα οποία δωρίζονται δεν φορολογούνται εφόσον δεν ξεπερνούν τις 800.000€.

Παράδειγμα πρώτο:

Παιδί αναλαμβάνει από τον κοινό λογαριασμό γονέων – τέκνου 700.000€ και με αυτά προβαίνει σε αγορά ακινήτου. Τα χρήματα που ανέλαβε δεν θα φορολογηθούν.   

Παράδειγμα δεύτερο:

Δύο φίλοι, ο Α και ο Β, έχουν κοινό τραπεζικό λογαριασμό, στον οποίο καταθέτει χρήματα μόνο ο Α. Ο Β αναλαμβάνει από τον κοινό λογαριασμό 500.000€ και με αυτά προβαίνει σε αγορά ακινήτου. Μεταξύ Α και Β θεωρείται ότι έλαβε χώρα άτυπη δωρεά. Ο Β θα φορολογηθεί με συντελεστή 40%, ως δικαιούχος Γ κατηγορίας, δηλαδή χωρίς συγγένεια – εξωτικός.

Ο φορολογικός κάτοικος Ελλάδας φορολογείται στην Ελλάδα για το παγκόσμιο εισόδημα του δηλαδή για το εισόδημα που αποκτά τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό (αρ. 3 Ν 4172/2013). Στην έννοια του παγκόσμιου εισοδήματος περιλαμβάνονται όλες οι πηγές εισοδήματος που αναγνωρίζονται από τον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, δηλαδή το εισόδημα από μισθωτή εργασία και συντάξεις, το εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα, το εισόδημα από κεφάλαιο (μερίσματα, τόκοι, δικαιώματα, ακίνητη περιουσία) και το εισόδημα από υπεραξία μεταβίβασης κεφαλαίου.

Ειδικότερα, τα εισοδήματα αλλοδαπής προέλευσης δηλώνονται μαζί με τα εισοδήματα ημεδαπής προέλευσης στην δήλωση φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων (έντυπο Ε1,Ε2,Ε3) και φορολογούνται βάσει των ελληνικών φορολογικών συντελεστών για κάθε μορφή εισοδήματος. Στην περίπτωση που ο φορολογούμενος πλήρωσε φόρο στην αλλοδαπή, τότε ο καταβλητέος φόρος που θα κληθεί να πληρώσει στην Ελλάδα, μειώνεται κατά το ποσό του φόρου που καταβλήθηκε στην αλλοδαπή (αρ. 9 παρ.1 Ν 4172/2013). Ο φορολογούμενος προκειμένου να τύχει της μείωσης φόρου εισοδήματος θα πρέπει με την υποβολή της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος να συνυποβάλλει τα δικαιολογητικά που προβλέπονται στην ΠΟΛ 1026/2014.

Τα παραπάνω μπορούν να καλυφθούν από εισοδήματα τρέχουσας χρήσης ή προηγούμενων ετών με ανάλωση κεφαλαίου. Στην ανάλωση χρησιμοποιούνται εισοδήματα από κάθε πηγή που μπορεί να έχει ο φορολογούμενος (μισθωτές υπηρεσίες, ελευθέριο επάγγελμα, τόκοι, μερίσματα, ενοίκια, δάνεια, δωρεά κ.λπ.).

Σύμφωνα με το αρ. 3 ΚΦΕ, κάθε φορολογικός κάτοικος Ελλάδος υπόκειται σε φορολογία στην Ελλάδα για το παγκόσμιο εισόδημά του. Δεδομένης δε της συνεργασίας που διατηρεί η ΑΑΔΕ με περισσότερες από 100 χώρες για ανταλλαγή στοιχείων τραπεζικών καταθέσεων και επενδύσεων, καθίσταται πλέον εξόχως ευχερής για τις φορολογικές αρχές η τυχόν απόκρυψη εισοδημάτων που αποκτώνται στο εξωτερικό.

Για τη φορολόγηση των κερδών από τις επενδύσεις Έλληνα φορολογούμενο στο εξωτερικό, αρχικά λαμβάνεται υπόψιν η τυχόν Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας (ΣΑΔΦ) μεταξύ της Ελλάδας και της χώρας απόκτησης των κερδών. Εάν δεν υπάρχει ΣΑΔΦ που να ρυθμίζει το ζήτημα, τότε τυγχάνει εφαρμογής ο ελληνικός ΚΦΕ. Στην περίπτωση αυτή, τα κέρδη της επένδυσης διακρίνονται αναλόγως της φύσης τους (ακίνητα, τίτλοι, μερίσματα κ.λπ.) και φορολογούνται αντιστοίχως σαν να πρόκειται για επένδυση στην Ελλάδα.

Σημειώνεται ότι σύμφωνα με το αρ. 9 ΚΦΕ, ο φόρος που καλείται να καταβάλει ο φορολογούμενος στην Ελλάδα για το εν λόγω εισόδημα μειώνεται κατά το ποσό του φόρου που τυχόν καταβλήθηκε στην αλλοδαπή. Η μείωση του φόρου δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό του φόρου που αναλογεί για το εισόδημα αυτό στην Ελλάδα και ως εκ τούτου δεν διενεργείται επιστροφή του τυχόν επιπλέον φόρου της αλλοδαπής στον φορολογούμενο. Η καταβολή του ποσού του φόρου στην αλλοδαπή ή, η παρακράτησή του, αποδεικνύεται με συγκεκριμένα δικαιολογητικά έγγραφα που προβλέπονται στην ΠΟΛ.1026/22.1.2014.

Οι φορολογικοί κάτοικοι αλλοδαπής που είναι εγγεγραμμένοι στη Δ.Ο.Υ. κατοίκων εξωτερικού οφείλουν να δηλώνουν στην Ελλάδα τα εισοδήματα που αποκτούν στην χώρα μας, για τα οποία και φορολογούνται.

Τα εισοδήματα που αποκτώνται στην Ελλάδα φορολογούνται είτε βάσει υφιστάμενης Σύμβασης Αποφυγής Διπλής Φορολογίας (ΣΑΔΦ) μεταξύ της Ελλάδας και της χώρας της οποίας ο ενδιαφερόμενος είναι φορολογικός κάτοικος, είτε –εφόσον τέτοια δεν υπάρχει- βάσει της ελληνικής νομοθεσίας.

Στις περιπτώσεις που υπάρχει ΣΑΔΦ, αυτή ορίζει τα ειδικά ζητήματα φορολόγησης. Ως επί το πλείστον, οι ΣΑΔΦ προβλέπουν την φορολόγηση του εισοδήματος μόνο στην χώρα όπου αυτό προκύπτει. Εάν πάντως δεν υπάρχει ΣΑΔΦ και εφαρμοστεί η ελληνική νομοθεσία, τότε ο φορολογούμενος θα καταβάλει φόρο στην Ελλάδα για το εισόδημα που προέκυψε εδώ, όπως ακριβώς θα έκανε αν ήταν φορολογικός κάτοικος Ελλάδος.

Πρέπει να διακρίνουμε την περίπτωση που το πρόσωπο που μεταφέρει χρήματα είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδος από αυτήν που είναι φορολογικός κάτοικος αλλοδαπής.

Στην πρώτη περίπτωση, η μεταφορά χρημάτων μπορεί να γίνει χωρίς καμία επιβάρυνση, εφόσον ο φορολογούμενος είχε δηλώσει τα εισοδήματα αυτά στην Ελλάδα και είχε καταβάλει τον αναλογούντα φόρο. Σημειώνεται ότι ο φορολογικός κάτοικος Ελλάδας φορολογείται στη χώρα μας για το παγκόσμιο εισόδημά του και ως εκ τούτου θα πρέπει να έχει δηλώσει στις φορολογικές δηλώσεις του το σύνολο του εισοδήματος που προέκυψε στην αλλοδαπή. Εάν, ωστόσο, παρέλειψε τη δήλωση των εισοδημάτων αλλοδαπής, τότε η μεταφορά κεφαλαίου στην Ελλάδα ενέχει τον κίνδυνο φορολογικού ελέγχου που θα επιφέρει κυρώσεις και πρόστιμα.

Στην περίπτωση, ωστόσο, που τα χρήματα εισάγονται από φορολογικό κάτοικο εξωτερικού, για τον οποίο η Ελλάδα δεν έχει δικαίωμα ελέγχου για το παγκόσμιο εισόδημά του, αλλά μόνο για αυτό που αποκτάται εδώ, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Αυτός καλείται απλώς να δικαιολογήσει τη ροή του χρήματος, να αποστείλει δηλαδή τα χρήματα από δικό του λογαριασμό στο εξωτερικό σε δικό του λογαριασμό στην Ελλάδα και να κρατήσει τη βεβαίωση εισαγωγής συναλλάγματος που θα λάβει από την τράπεζα. Η βεβαίωση αυτή αποτελεί το μοναδικό δικαιολογητικό για τη συμπλήρωση του Ε1 και βάσει αυτού θα καλυφθούν τα διάφορα τεκμήρια για την εκμετάλλευση των εισαγόμενων χρημάτων, καθώς δεν υπάρχει υποχρέωση δικαιολόγησης της απόκτησης του επικαλούμενου συναλλάγματος, αλλά μόνο υποχρέωση απόδειξης της εισαγωγής του (ΠΟΛ 1130/2002).

Η ίδρυση εταιρίας και η δραστηριοποίηση μέσω αυτής ενδέχεται σε κάποιες περιπτώσεις να είναι πιο συμφέρουσα (από φορολογικής άποψης) από την επιχειρηματική δραστηριότητα με τη μορφή ατομικής επιχείρησης.

Για να συμβεί ωστόσο αυτό, θα πρέπει η επιχείρηση να πραγματοποιεί μεγάλα καθαρά κέρδη και σε κάθε περίπτωση περισσότερα από 45.000€. Κι αυτό διότι ο συντελεστής φόρου εισοδήματος διαφέρει στις ατομικές επιχειρήσεις και στα νομικά πρόσωπα. Ενώ, λοιπόν, στις ατομικές επιχειρήσεις ο συντελεστής φόρου κυμαίνεται αναλόγως του ύψους των εισοδημάτων από 9% μέχρι και 44%, ο συντελεστής φόρου εισοδήματος των νομικών προσώπων παραμένει σταθερός στο 22% (από το φορολογικό έτος 2021 και στο εξής). Συνεπώς, η ατομική επιχείρηση που έχει καθαρά κέρδη πάνω από 45.000€, θα φορολογηθεί για αυτά σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα:

Δηλαδή, το ποσό των 45.000€ φορολογείται ως εξής:

• Για τις πρώτες 10.000€ (από 0 – 10.000€) με συντελεστή 9% (= 900€),
• Για τις επόμενες 10.000€ (από 10.000,01 – 20.000€) με συντελεστή 22% (=2.200€),
• Για τις επόμενες 10.000€ (από 20.000,01 – 30.000€) με συντελεστή 28% (=2.800€),
• Για τις επόμενες 10.000€ (από 30.000,01 – 40.000€) με συντελεστή 36% (=3.600€) και
• Για τις τελευταίες 5.000€ (από 40.000,01 – 45.000€) με συντελεστή 44% (=2.200€).

Ως εκ τούτου, για καθαρά κέρδη 45.000€ η ατομική επιχείρηση θα κληθεί να καταβάλει συνολικό φόρο εισοδήματος 11.700€, ενώ αντιθέτως το νομικό πρόσωπο θα καταβάλει για ίδια κέρδη φόρο εισοδήματος ίσο με (45.000€ * 22% =) 9.900€.

Στους παραπάνω υπολογισμούς θα πρέπει να προστίθεται και το τέλος επιτηδεύματος που βαρύνει ετησίως την επιχείρηση. Η ατομική επιχείρηση δικαιούται απαλλαγής από το τέλος επιτηδεύματος τα πρώτα 5 έτη από την έναρξή της και στη συνέχεια επιβαρύνεται με τέλος επιτηδεύματος 650€ ετησίως, ενώ το νομικό πρόσωπο καταβάλει τέλος επιτηδεύματος 1000€ ετησίως από το πρώτο έτος λειτουργίας του.

Σημειώνεται επίσης ότι σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις ατομικές επιχειρήσεις και στις προσωπικές εταιρίες (Ο.Ε. και Ε.Ε.), όπου το φυσικό πρόσωπο (ή ο ομόρρυθμος εταίρος) ευθύνεται ατομικά με την προσωπική του περιουσία για κάθε ενοχή που δημιουργεί η επιχείρηση, στις λοιπές εταιρικές μορφές αυτό δεν συμβαίνει. Δηλαδή, για κάθε ενοχή που δημιουργείται σε κεφαλαιουχικές εταιρείες (Α.Ε., Ι.Κ.Ε.), ευθύνεται μόνο η ίδια η εταιρία με την εταιρική της περιουσία. Εξαίρεση από αυτό αποτελεί η ευθύνη των διαχειριστών των παραπάνω εταιρειών για τα φορολογικά της χρέη.

Ηλεκτρονικό τιμολόγιο, συμπεριλαμβανομένου του στοιχείου λιανικής πώλησης, είναι οποιοδήποτε τιμολόγιο περιέχει τις πληροφορίες που απαιτούνται από τον Ν.4308/2014 και το οποίο έχει εκδοθεί και ληφθεί σε ηλεκτρονική μορφή.

Η ηλεκτρονική τιμολόγηση είναι προαιρετική για τις επιχειρήσεις, εκτός από κάποιες περιπτώσεις επιχειρήσεων που εκτελούν έργα με βάση δημόσιες συμβάσεις πάνω από ένα χρηματικό όριο (βλ. αρ. 148 Ν.4601/2019).

Προκειμένου οι επιχειρήσεις να επιλέξουν την προαιρετική ηλεκτρονική τιμολόγηση, το αρ. 71Στ ΚΦΕ (Ν.4172/2013) χορηγεί φορολογικά κίνητρα στις οντότητες που επιλέγουν τη χρήση των υπηρεσιών Παρόχου Ηλεκτρονικής Έκδοσης Στοιχείων για την έκδοση, διαβίβαση και λήψη παραστατικών πώλησης σε διαρθρωμένη ηλεκτρονική εφαρμογή. Ως πάροχος υπηρεσιών ηλεκτρονικής έκδοσης παραστατικών πωλήσεων βάσει του Ν.4308/2014 νοείται η οντότητα η οποία, κατόπιν εντολής άλλης οντότητας (υπόχρεη οντότητα), εκδίδει παραστατικά πωλήσεων για λογαριασμό της υπόχρεης οντότητας με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων και σύμφωνα με τις διατάξεις της εκάστοτε ισχύουσας νομοθεσίας. Τα εν λόγω παραστατικά πωλήσεων μπορούν να διαβιβάζονται κατ’ ευθείαν στους αποδέκτες τους από τον πάροχο ή να παραδίδονται στην υπόχρεη οντότητα. 

Στις  οντότητες που επιλέγουν την ηλεκτρονική τιμολόγηση μέσω παρόχου παρέχονται τα ακόλουθα φορολογικά κίνητρα:

• Μειώνεται ο χρόνος παραγραφής του δικαιώματος της Φορολογικής Διοίκησης να εκδώσει πράξη προσδιορισμού φόρου από 5 σε 3 έτη
• Η δαπάνη για την αρχική προμήθεια του εξοπλισμού και του λογισμικού που απαιτείται για την εφαρμογή της ηλεκτρονικής τιμολόγησης αποσβαίνεται πλήρως στο έτος πραγματοποίησης της προσαυξημένη κατά 100%
• Η δαπάνη για την παραγωγή, διαβίβαση και ηλεκτρονική αρχειοθέτηση ηλεκτρονικών τιμολογίων προσαυξάνεται κατά 100% στο πρώτο έτος
• Ο χρόνος επιστροφής φόρων μειώνεται σε 45 ημέρες από 90 ημέρες

Στις οντότητες-λήπτριες αγαθών ή υπηρεσιών που αποδέχονται να λαμβάνουν ηλεκτρονικά τιμολόγια μέσω παρόχου, μειώνεται ο χρόνος παραγραφής τους κατά ένα έτος.

Τα παραπάνω κίνητρα παρέχονται στις οντότητες για κάθε φορολογικό έτος και για τα επόμενα φορολογικά έτη, εφόσον οι σχετικές επιλογές δηλωθούν μέχρι το τέλος του προηγούμενου φορολογικού έτους από το/τα φορολογικό/ά έτος/έτη που περιλαμβάνονται στη δήλωση.